Diah Pranawati
Agung Wiyat S. Ardhi
![]() |
Sumber Gagambaran; id.pinterest.com |
Anaké luh matuuh telung dasa nem
tibané ento nu jegég cara nguni, cara dugasé ia matuuh selikur tiban. Kulitné
putih gading, adegé lanjar, madiané ramping golér, bokné matadah ingel kéwala
selem samah. Ané paling nudut ulangun, né, paningalanné. Patuh cara dugasé ia
nu bajang, paningalanné ené ané ngranaang truna-trunané kasmaran, kadudut
kaulangunanné. Mula jegég anaké luh ené, yadiastu yén ketékin, ping duang dasa
abulan petengé kapegadangin, sawiréh ia pregina arja kasub. Yén ia nuju
ngigelang mantri di kalangané, katatakin baan Punta KartaIa, apabuin ri kala
matemu ajaka likuné, aduh suryaké tan kodag-kodag. Yén nuju macunduk ajak
galuhé, ri kala ngelampahang sedih, liu pesan anaké mabalih tuara nyidaang
ngandeg lingné, bareng ngetélang yéh panon, sawiréh gending mantriné mangaad
natunin ulun ati, apabuin kadulurin baan duegné ngadungang raras, semita,
tangkep, tandang, mawastu cara di sekala karasa lampahan arjané.
Jani, ri kala ia suba matuuh telung
dasa nem warsa, kawagedanné di tengah kalangané, mabinaan yén saihang tekén
dugasé ia nu bajang. Ipidan, dugasé ia nu bajang, ri kala ia ngelembar mukah
lawang, anaké mabalih cara ngetonang purnama di pangawit Iatriné. Makejang pada
ulangun. Jani, yén pradé ia mukah Iawang, anaké mabalih cara nonton purnama
liwat madia latri, ngedas lemahang. Kamanisan purnamané ngedas lemahang, nyusuk
ka sajeroning tuas, sawiréh anaké ngantenang pastika anaké ané pageh mayasa
kérti kapining kalangwan, masawitra ngajak sunia, setata angajap lawang.
Luh Diah Pranawati adan mantriné
ené. Adanné cara adan galuh satua Panji di pagambuhan. Unduk adanné ené, ia
taén nyatua. Kéné. Dugasé ia kelas lima SD, dugasé ia mara néwasén muruk arja,
ia muspa di arepan kemulanné. Tan dumadé ada anak lingsir mabusana putih ngadeg
tur mawacana, “Gentosin ada ceningé baan Luh Diah Pranawati. Bapa setata lakar
nuntun pajalan ceningé.”
Gegésonan ia maorahan sig bapanné.
Buin maninnné, bapanné tangkil ring pak guru di SD, nguningang unduké buka
kéto. Sesukat ento ia maadan N i Luh Diah Pranawati, ngantinin adanné i pidan,
turmaning ia sing pesan nawang apa kadén sukseman adanné ento.
***
Dugasé Luh Diah bajang, ri kala ia
sing majalan ngigel, liu pesan truna-trunané nganggur ka umahné. Ada ané mabudi
kéwala maan maortan-ortan, ada masih ané mabudi kéwala maan nelektekang kajegégan
Luh Diahé, kéwala liu masih ané mabudi lakar ngetogang kapitresnan, yén dadi
baan, yén pradé ada swécan Ida Sang Hyang Widhi, sadia lakar ngajakin Luh Diah
nyundukang jiwa-pramana, pamekas sida mabesikan makaronan. Luh Diah dueg tur
pageh pesan ngaba raga. Yadiastu ia tuara cumpu, kéwala pamesun munyinné manis,
ri kala nulakang pitresnan timpal.
Ada aukud, truna ané presida
ngetisin kenehné, nyayubin kalaning kapanesan, nyaputin kalaning dingin.
Trunané aukud ené, setata nyangkutin di paipian, setata ngenyemin ri kala ia
negak bengong padidi. Trunané ené maan tongos mautama sajeroning jenyananné.
Pepes pesan trunané ené ngatehang ia majalan ngigel, pageh magadang nongosin
makalemah madaar bareng apiring, ngopi bareng acangkir, kéwala sing taén Luh
Diah ningehang pangraos trunané ené ngetogang tresnanné. Uli makelo Luh Diah
ngantosang ketélan raos I Gedé Ambarané, trunané ané setata ngijengin nalaning
tuasné ené, kéwala setata mawesana sebet, sawiréh ané kaantosang sing taén
teka.
Lantas, ri kenjekan ngedas
lemahang, ri kala ia mara teka uli ngigel, kaatehang baan I Gedé Ambara, sang
kalih negak di batan punyan kemuningé di natah umahné Luh Diah. Langité ba
dangin suba masawang barak, bintang panimbangané suba engseb di tanggun langité
ba delod. Kedis becicané ngucica ngulangunin. Ada bukal matinggah di carang
punyan kemuningé, mirib ngaba tetedan, mawastu magejeran punyan kemuningé.
Bunganné aas, nepén sirah sang kalih. Makelo sang kalih heneng, tuara ada
mesuang munyi. Di kenehné Luh Diah cara mastikaang, “Sinah jani Beli Gedé lakar
ngetogang isin tresnanné. Nggih, Beli, durusang, tiang sampun sayaga jagi
natakin beli salawas kauripané.” I Gedé cara anak bingung, cara mabelanja laut
inget pipisé makutang. Pamuput, pesu masih raosné I Gedé.
“Luh Diah, beli kaicén galah ‘tugas
belajar’ mitelebin ajah agama ka India. Beli lakar ngalahin Luh, sawatara duang
tiban. Melahang ngaba raga, apung kapungkur wekas dadi luh luih, luh utama.”
Sasubané I Gedé ngraos buka kélo, lantas heneng. Nragtug ulun atin Luh Diahé,
ngantosang lanturan raos I Gedéné lakar ngetogang pitresna. Sawiréh makelo I
Gedé nengil. Luh Diah lantas nyawis anggona mancingin pamesun raos I
Gedéné.
“Beli Gedé, yén beli ngalahin
tiang, nyén lantas ngatehang tiang majalan ngigel? I bapa suba tua, raganné
masih ngandelang beli.” Luh Diah ngisiang lengenné I Gedé. I Gedé tan pasaut,
sajaba yéh paningalanné narébés pesu, lantas bangun, lantas, tan pasangkan
nilarin Luh Diah. Luh Diah majujuk. Luh Diah bengong mapangenan. Luh Diah
kamemegan, tan sida nambakin I Gedé magedi, tan sida nambakin pesun yéh
paningalanné.
Sapatilar I Gedéné, Luh Diah malaib
ka pasaréan, ngeling sigsigan. Ngeet pesan ia ngantosang munyin I Gedéné lakar
ngetogang tresna, sakéwala pamuput, I Gedé ngambrés magedi turmaning mendep tuara
mesuang munyi. “Mirib beli Gedé sing tresna kapin déwéké, mabalik déwéké ané
sanget nresnain raganné, mawinan kéné sakité tampénin, ngaap rasanné ulun
atiné.”
I Gedé Ambara, di subané teked
jumahné, ia nyorjor ka balé dauh, negak di korsiné di arepan kamarné. Yéh
panonné nu mesegin paningalanné. Kasasadin baan saputangan pabaang Luh Diahé. I
Gedé bengong, nelektekang bintang siangé ané sayan seming. Tan dumadé limanné
ngeplakin bibihné. “Nguda belog kéné, nguda getap kéné déwéké dadi manusa.
Sarjana koné adanné, bantes mesuang raos ngorahang tresna dogén sing bani, sing
juari. Saja déwéké tiwas, masekolah dogén ulian ngékéh padidi, cara linuh
ngidupang iba. Saja déwéké ubuh mémé-bapa, apa ké unduké ento ané matutang
déwéké sing juari ngraos ngorahang tresna? Muani getap! Plak!” Buin I Gedé
ngeplakin bibihné,
***
Abulan kaantosang suratné I Gedé
baan Luh Diah. Sing ada. Dua bulan, telu bulan, nem bulan, nganti atiban, masi
sing ada. Truna-trunané sayan bani maekin Luh Diah, sawiréh Gedé, ané katarka
magélan ajak Luh Diah, suba luas joh, ka India, tur sepi jampi sing ada
ortanné.
Luh Diah masih kéto, ajerih
kenehné, yén pradé I Gedé Ambara antosang, nyén nawang anak sing tresna. Tuuhné
suba sayan ngwayahang. Ento mawinan ia nerima panglamar mindonné ngajakin
ngantén, apang truna-trunané suud ngoda ia. Bagia idup Luh Diahé sasubané
ngantén, apabuin disubané ia ngelah pianak muani. Yadiastu ia suba makurenan
turmaning suba ngelah pianak, ia masih nu ngelaksanaang swadharma
pregina.
Atiban suba liwat sasubané Luh Diah
ngantén, I Gedé Ambara mulih uli India. Nyanan petengné ia misadia lakar ka
umahné Luh Diah. “Lakar paksa bibihé ngorahang tresna di arepan Luh Diahé.
Lakar paksa bibihé ngelamar Luh Diah anggon kurenan, ajak nyiatin pakéweh
idupé, ajak miara panaké ka pungkur wekas.”
Di subané ia negak di balé dauh,
teka misan I Gedéné ngaba surat. Ngejer limanné nyerahang suraté, mirib
sangkaning édalem kapining I Gedé, kakalahin ngantén baan Luh Diah. I Gedé
prejani nrugtag, sasubané nawang suraté teka uli Luh Diah. Suraté kabukah,
suraté kabaca.
Beli Gedé
Makelo tiang ngantosang raos beliné
dugasé beli nu jumah, atiban lebih tiang ngantosang surat beliné uli India.
Tiang, kénkén ja cara ngajapajap ulung bintangé uli langité, ngantosang tresnan
beliné, pamuput kado, cara ngantosang ketélan damuh ri kala tengai tepet.
Jani disubané beli teked jumah, dini
tiang ngidih ampura tekéning beli sawiréh tiang ngalahin beli ngantén, tan
sapetahun beliné. Tiang ajerih kaucap bajang tua, tuara laku, ento mawinan
lasiang tiang déwék tiangé ngalahin beli, yadiastu tresnan tiangé tan pawates
ring ragan beliné.
Suba melahang tiang ngaba déwék tiangé,
cara pabesen beliné. Ento ané ngranaang tiang sing sida ngengsapang beli.
Tresnan tiangé tekéning beli nu nirmala, joh di tengah unteng ulun atin
tiangé.
Ampura. Beli Gedé, dumadak bagiané setata
nyarengin pajalan beliné.
Tiang adin beli
L. Diah
Kelés suraté uli liman I Gedéné
sasubané suud kabaca. Tan sida kaandeg pesun yéh paningalanné, patuh cara
dugasé duang tiban ané suba liwat. Saputangan pabaang Luh Diahé ané setata
kamelahang nyimpen, kajemak, kaanggon nyasadin paningalanné. Tan suud-suud ia
ngupet padéwékanné. Tan suud-suud ia ngeplakin bibihné. ngeplakin sirahné, baan
belog, baan getap, lek.
***
Disubané makelo duhkitané ngutgut
ukudanné, disubané tresnané sing sida mabesikan di sekala. I Gedé ngumbang joh,
mekelang tresnan Luh Diahé ané kabesikang ajak tresnan iané di tengah kenehné.
Di subané I Gedé matuuh telung dasa pitu, Luh Diah telung dasa nem, I Gedé suba
makurenan tur ngelah pianak dadua Iuh muani, sang kalih masemaya, yadiastu
tresnané tan katutugang di sekala, ia masemaya ngwangun jenyana wiwaha,
nganténang tresnané ané nirmala ento di sajeroning kenehé ané ning.
Tresnan Luh Diah Pranawatiné payu
mabesikan ajak tresnan I Gedé Ambarané, yadiastu ukudanné setata mapasahan.
Tresnané wantah Acintya. Acintyané wantah Widhi. Ida sané ngwasa.*
Dulur tresnasih ring i
cening.
No comments