Lawat-lawat; Ngubuh Budaya
Olih: IBM Dharma Palguna
Gagambaran Manik Sudra |
Jani suba ada lomba nyastra. Suba
ada masih lomba Tri Sandya. Yén lomba Celuluk tekén lomba Setra, suba biasa.
Jelemané demen melomba. Sing Suargan koné rasané yén sing dadi juara. Suba
ada lomba kerauhan? Péh, sing juari nakonang! Kadéna nyanan ngalih-ngalihin.
Kéwala yén ada désa pekraman ngaé lomba kerauhan, kénkén? Lakar milu dadi peserta,
apa kanggoang dadi juri dogén?
Simpen malu petakoné ento. Sewiréh
petakon bisa dadi ”inspirasi” mani puan. Ulian petakoné ento, mani puan bisa
saja ada lomba kerauhan massal. Yén upami lomba kerauhan masuk agénda Pésta
Kesenian Bali, mirib uli jani suba liu anaké muruk kerauhan.
Dija ngalih pelatih apang kerauhané
nyak mewibawa? Tusing perlu ngalih pelatih. Jani kerauhan dadi koné gaé-gaé.
Improvisasi lan modifikasi kerauhan adané. Kéto masih yén ngaé balih-balihan,
apang nyak serem, jeg isinin kerauhan bedik. Apang mekesyab runtag bayun anaké
mebalih. Apang bungkem gumatat-gumitité. Kéto masih yén mekita dadi mangku, jeg
gaé awaké kerauhan apang. Orahang awaké kelinggihin Bhatara paling
lingsir.
Sing perlu angob! Jani suba mebukti
liu kerauhan asli ulian stréss. Yén kerauhan dadi gaé-gaé, masak sing dadi ngaé
lomba kerauhan? Lomba tengetan tekén kerauhan suba taén ada. Di lontar Chandra
Bhairawané, koné men ada lomba ngelepas tur ngejuk Atma. Pesertané dadua:
Dharmawangsa ngelawan Chandra Bhairawa. Bhatara Shiwa dadi juri.
Masak saja kéto? Yén jani ada lomba
celuluk, lomba sétra, lomba Tri Sandhya, tekén lomba nyastra, nguda héran yén
pidan ada lomba ngelepas-ngejuk Atma. Liu jani anaké percaya sing maju
kebudayaané yén sing ada lomba serem-serem. Yén kebudayan sing maju, sing
lakar ada toris teka.
Yén gumin iragané kalahin toris,
sinah lakar suwung cara sétra sing misi bangké. Ento ngeranayang lesu bayun
ékonominé. Yén ékonomi sing mebayu, nyenik-nyenikang sikut yadnyané. Bhatara
koné mepaica bedik tekén wargi ané meyadnya cerik. Kéto dadiné yén sing seleg
ngaé lomba Watek Déwatané tusing jenek melinggih di gumin iragané.
Kéwala yén seleg iraga ngubuh
kebudayaan aji lomba, sinah lakar ngedén-ngedénang koné pikolihné. Uli liu anak
merasa lacur mekelo-kelo dadi liu anak merasa sugih. Ulian merasa sugih,
yadnyané ngedén-ngedénang. Ulian yadnyané gedé-gedé, pekayunan Bhatarané koné
lédang pisan. Agung raris paican Idané. Gemah ripah loh jinawi koné iraga
mekejang.
Ada sesonggan wong désa, gedé angin
gedé ombak! Ageng aturan ageng surudan. Yén gedé ketemu ageng, ento koné madan
utama ning utama. Guminé landuh. Cirin landuh yén bibih belus enceh parus. Mula
aluh ngaé gumi landuh, yén bisa ngubuh kebudayan aji lomba.
Kénkén abeté ngubuh kebudayaan, yén
sing dasarin aji lomba. Patuh cara wong dusun ngangon bébék ngubuh sampi. Yén
bayun bébék lan bayun sampiné lesu cara kuangan getih, jeg énggalin ngaé lomba.
Lomba bébék mekeber. Lomba sampi melaib. Prajani bébék sampiné maan bayu gedé.
Iraga demen. Guminé tentrem. Gumatat-gumitité kenyem-kenyem.
Uli dija tekané pepineh kéto? Uli
dija kadén! Dapetang suba kéto pepineh anaké. Mirib ulian dharma wacana. Mirib
mula ada dresta lomba tekén lomba dresta. Yén di Utsawa Dharma Gitané saja ada
lomba dharma wacana tekén ngapalang sloka. Kéwala ento ”pembinaan” koné adané.
Kebudayan masih perlu pembinaan.
Apang mael ajiné yén adep. Yén nganti ka peken luar negeri, pasti kasubanga
iraga mekejang. Beneh gendingan, ”eda cening takut tuyuh, ngubuh bébék miwah
sampi”. Sing perlu takut tuyuh ngubuh kebudayan, uli lomba Odalan nganti
Ngenteg Linggih!
Nyén paling liu nelahang béa,
dadiang juara.
Catetan:
Kaambil saking cakepan Watulumbang
Watumadeg (Buku I) kakawian IBM Dharma Palguna
No comments