Lawat-lawat; Ngubuh Budaya

Olih: IBM Dharma Palguna

Gagambaran Manik Sudra

Jani suba ada lomba nyastra. Suba ada masih lomba Tri Sandya. Yén lomba Celuluk tekén lomba Setra, suba biasa. Jelemané demen melomba. Sing Suargan koné rasané yén sing dadi juara. Suba ada lomba kerauhan? Péh, sing juari nakonang! Kadéna nyanan ngalih-ngalihin. Kéwala yén ada désa pekraman ngaé lomba kerauhan, kénkén? Lakar milu dadi peserta, apa kanggoang dadi juri dogén? 

Simpen malu petakoné ento. Sewiréh petakon bisa dadi ”inspirasi” mani puan. Ulian petakoné ento, mani puan bisa saja ada lomba kerauhan massal. Yén upami lomba kerauhan masuk agénda Pésta Kesenian Bali, mirib uli jani suba liu anaké muruk kerauhan. 

Dija ngalih pelatih apang kerauhané nyak mewibawa? Tusing perlu ngalih pelatih. Jani kerauhan dadi koné gaé-gaé. Improvisasi lan modifikasi kerauhan adané. Kéto masih yén ngaé balih-balihan, apang nyak serem, jeg isinin kerauhan bedik. Apang mekesyab runtag bayun anaké mebalih. Apang bungkem gumatat-gumitité. Kéto masih yén mekita dadi mangku, jeg gaé awaké kerauhan apang. Orahang awaké kelinggihin Bhatara paling lingsir. 

Sing perlu angob! Jani suba mebukti liu kerauhan asli ulian stréss. Yén kerauhan dadi gaé-gaé, masak sing dadi ngaé lomba kerauhan? Lomba tengetan tekén kerauhan suba taén ada. Di lontar Chandra Bhairawané, koné men ada lomba ngelepas tur ngejuk Atma. Pesertané dadua: Dharmawangsa ngelawan Chandra Bhairawa. Bhatara Shiwa dadi juri. 

Masak saja kéto? Yén jani ada lomba celuluk, lomba sétra, lomba Tri Sandhya, tekén lomba nyastra, nguda héran yén pidan ada lomba ngelepas-ngejuk Atma. Liu jani anaké percaya sing maju kebudayaané yén sing ada lomba serem-serem. Yén kebudayan sing maju, sing lakar ada toris teka. 

Yén gumin iragané kalahin toris, sinah lakar suwung cara sétra sing misi bangké. Ento ngeranayang lesu bayun ékonominé. Yén ékonomi sing mebayu, nyenik-nyenikang sikut yadnyané. Bhatara koné mepaica bedik tekén wargi ané meyadnya cerik. Kéto dadiné yén sing seleg ngaé lomba Watek Déwatané tusing jenek melinggih di gumin iragané. 

Kéwala yén seleg iraga ngubuh kebudayaan aji lomba, sinah lakar ngedén-ngedénang koné pikolihné. Uli liu anak merasa lacur mekelo-kelo dadi liu anak merasa sugih. Ulian merasa sugih, yadnyané ngedén-ngedénang. Ulian yadnyané gedé-gedé, pekayunan Bhatarané koné lédang pisan. Agung raris paican Idané. Gemah ripah loh jinawi koné iraga mekejang. 

Ada sesonggan wong désa, gedé angin gedé ombak! Ageng aturan ageng surudan. Yén gedé ketemu ageng, ento koné madan utama ning utama. Guminé landuh. Cirin landuh yén bibih belus enceh parus. Mula aluh ngaé gumi landuh, yén bisa ngubuh kebudayan aji lomba. 

Kénkén abeté ngubuh kebudayaan, yén sing dasarin aji lomba. Patuh cara wong dusun ngangon bébék ngubuh sampi. Yén bayun bébék lan bayun sampiné lesu cara kuangan getih, jeg énggalin ngaé lomba. Lomba bébék mekeber. Lomba sampi melaib. Prajani bébék sampiné maan bayu gedé. Iraga demen. Guminé tentrem. Gumatat-gumitité kenyem-kenyem. 

Uli dija tekané pepineh kéto? Uli dija kadén! Dapetang suba kéto pepineh anaké. Mirib ulian dharma wacana. Mirib mula ada dresta lomba tekén lomba dresta. Yén di Utsawa Dharma Gitané saja ada lomba dharma wacana tekén ngapalang sloka. Kéwala ento ”pembinaan” koné adané. 

Kebudayan masih perlu pembinaan. Apang mael ajiné yén adep. Yén nganti ka peken luar negeri, pasti kasubanga iraga mekejang. Beneh gendingan, ”eda cening takut tuyuh, ngubuh bébék miwah sampi”. Sing perlu takut tuyuh ngubuh kebudayan, uli lomba Odalan nganti Ngenteg Linggih!  

Nyén paling liu nelahang béa, dadiang juara. 

 

Catetan: Kaambil saking cakepan Watulumbang Watumadeg (Buku I) kakawian IBM Dharma Palguna

 

No comments