Rasti (6)

Olih: IDK Raka Kusuma

Sumber Gagambaran; seattleartistleague.com

Anggara. Jam kutus semengan. Rasti lan timpal-timpalné di kelasé sing ada bani makrisikan. Ané ngranaang palajahan ané teranganga tekén guruné di malun kelasé. Palajahané, palajahan Matematika. Guru ané ngajahin galak tan kadi. Di nujuné nerangang, yén ada murid makrisikan tur tawanga, muridé orahina ka malun kelasé. Teked di malun kelasé orahina nyongkok-majujuk pang selaé. Suud kéto tulisanga soal ané ketil gati tur tundéna nyawis. Sing di bangkuné orahina nyawis. Di papané. Wiréh soalé ketil, ané orahina sing lakar nyidaang nyawis. Ditu, guruné ané ngajahin Matematika neldel aji raos sing sida baan ningehang. Mimbuh milus, nyapingin, di kénkéné nanjungin.

Timpal-timpalné Rasti ané jernat ngadanin guru Matematikané Pak Macan. Wiréh awakné bulénan, timpal-timpalné Rasti ané jernat ngadanin guru Matematikané Pak Macan Bulénan. Ané jailan ngadanin Pak Macan Poléng. Ané gedeg ngadanin Pak Macan Lad Koréng.

Suud nerangang, suud ngorahang buin aminggu ulangan, suud ngorahin mangaso, guruné majalan pesu. Satondén ilang tundun guruné, murid-muridé sing ada makrisikan uli tongosné negak. Nyeh kasengguh bani piwal tekén tata tertib sekolahan.

Di mangasoné, di kantin sekolahané, Méi Chu maang Rasti surat. Rasti ngadén suraté ento surat titipan. Surat lakar baanga Madé Mudita, gagélané Méi Chu, misan gelahné. Ento awanan, Rasti, suud nyemak surat ané baanga tekén Méi Chu, nyelepang ka kantong bajunné.

Sakéwala, kisi-kisi Méi Chu ngorahin déwékné, “Nyanan jumah baca.” Das Rasti simpatan ningeh raosné Méi Chu ento.

“Lénan tekén Rasti, da kanti anak lén maca,” buin kisi-kisi Méi Chu ngorahin. Buin Rasti das simpatan.

Méi Chu ngalahin Rasti, satondén Rasti nyekenang suraté ento.

Sanjané, sarwi mebahan di pasaréané, Rasti maca suratné Méi Chu.

Ibi Suéni maan ngorahin iang. Koné Rasti maan ngorahin ia unduk Rasti lakar ka umah iangé. Suéni ngorahang, Rasti tombaanga. Aget Rasti buung ka umah iangé. Yén payu sing buungan Rasti ulaha tekén tiah iangé. Wiréh dugas Rasti ngrencana malali ka umah iangé, tiah ngentah inguhné.

Takeh iang, Suéni suba ngorahin Rasti apa ané ngranaang tiah iangé kéto. Suéni sing takonin iang. Suéni sing ngorahang tekén iang. Uli klisatné iang nawang, Suéni suba ngorahin Rasti. Iang sing gedeg yén Suéni suba ngorahin Rasti.

Krana I Suéni suba ngorahin Rasti unduk tiah iangé, jani Rasti lakar orahin iang unduk ané lénan. Ané takonang Rasti. Sing lén, ngudiang Yap Wai Shing nyambat iang singkék totok enceh ratun Gerwani. Sakéwala, Rasti, makejang ané lakar orahang iang kapining Rasti sig suraté ténénan ulian anak lén ngorahin iang. Anaké lén ento nu mapagelahan ajak iang. Adin tiah iangé ané muani.

Manguing legu di kopingné, ngranaang Rasti majadengan maca suratné Méi Chu. Di subané mati baana leguné, suratné Méi Chu buin bacana.

Anaké Cina ané teka ka kotané ené ada duang soroh. Cina uli Tiongkok daratan lan Cina uli Taiwan. Iang soroh Cina uli Tiongkok daratan. Yap Wai Shing, soroh Cina uli Taiwan. Engkong iangé, kaki yén anak Bali nyambat, PKI. Engkongné Yap Wai Shing PNI. Iang maan nakonang ajak adin tiah iangé ané muani, ngudiang paturu Cina mabinaan parté. Pasaut adin tiah iangé: mula kéto uli pidan.

Sawiréh engkong iangé PKI, niok iangé, dadong yén anak Bali nyambat, dadi krama Gerwani. Lantas kapilih dugas pamilihan pengurusé dadi bendahara. Adin tiah iangé ané muani ngorahang, niok iangé barés pesan tekén Gerwaniné. Sakancan ané perluanga tekén Gerwaniné, ané penting ngorahang, jag kisinan. Baan barésné, pengurus lan krama Gerwaniné sing bani tulak tekén pangidih niok iangé. Makelo-kelo ngenah, niok iangé kuasa pesan tur dadi prakanggo. Lawan politikné, kéto adin tiah iangé ané muani ngorahang, nyambat niok iangé ratun Gerwani. Tur kaimbuhin aji kruna: singkék totok. Ento awanan, kéto adin tiah iangé ané muani, yén lawan politik niok iangé nyambat, sing adan niok iangé ané kasambat. Ané kasambat, singkék totok ratun Gerwani.

Ané jani lakar orahin iang Rasti. Uli pidan Yap Wai Shing nyambat iang singkék totok enceh ratun Gerwani. Mirib Rasti makesiab yén orahang iang uli masekolah di SD. Yén sing pelih uli kelas lima. Apa krana Yap Wai Shing nawang déwék iangé cucun ratun Gerwani? Unduké ené taén takonang iang tekén adin tiah iangé ané muani. Orahanga ané ngorahin, engkongné. Engkongné Yap Wai Shing. Sing takonin iang, adin tiah iangé ané muani nerangang ngudiang ia bani ngadanin engkongné Yap Wai Shing. Engkongné Yap Wai Shing taén nyilih pipis tekén adin tiah iangé. Wiréh engkongné Yap Wai Shing nyelametang engkong lan niok iangé dugas panumpasané, adin tiah iangé ané muani maang ngidih. Sing maang nyilih. Mirib marasa nyelametang, ngamolas lemeng engkongné Yap Wai Shing nagih pipis. Marasa liu maang, adin tiah iangé ané muani, sabilang tagihina ngorahang sing ngelah. Tawang Rasti, anggona gena pipisé? Anggona matajén. Sekaté sing baanga pipis, engkongné Yap Wai Shing gedeg. Satondén magedi, engkongné Yap Wai Shing nuding adin tiah iangé ané muani sarwi nengkik.

“Yén buin pidan ada panumpasan buin, cang sing nyak nyelametang singkék totok enceh ratun Gerwani!”

Yap Wai Shing, sayanganga gati tekén engkongné. Uli ditu adin tiah iangé ané muani ngorahang: engkongné ané ngorahin Yap Wai Shing.

Dugasé nu di SD iang sing bani nglawan Yap Wai Shing sabilang sambata kéto. Ngawit SMP iang makita nglawan. Dugas adin tiah iangé ané muani orahin iang, tombaanga iang nglawan. Kéné adin tiah iangé ané muani mesuang raos nombaang.

“Da nyangetang raos jalema buduh. Yén Méi Chu nyangetang, Méi Chu milu buduh. Depang bungutné mapeta. Da sangetanga. Da sangetanga.”

Suud maca suratné Méi Chu, Rasti bengong. Sing aséna, raos sambung-sinambung di kenehné. Buka benang layangan maundrusin tan parérénan.

Mabukti jani ané baosanga tekén Pak Kenitén ipidan. Anak ngelah nasib jelék lakar kacunduk ajak paturu anak manasib jelék. Kapin jelék nasibé sing patuh. Sulasmi, méménné Gerwani. Méi Chu dadongné Gerwani. I déwék kapin tondén seken, masi pianak Gerwani, yadiapin ulian kadalih. Kadalih baan I Sudiasih.

Yén padaang, nasibné Méi Chu pinih melaha. Nasib iragané pinih jeléka. Sulasmi méménné Gerwani. Juang anak. I déwék kadalih ngelah mémé Gerwani, sakéwala sing tawang. Sing tawang, kénkén jujukné tur jenengné. Méi Chu, kapin lumpuh laut ngalahin, taén ngasanin tresnan mémé minakadi wélangan mémé ané madasar ulian sayang tekén pianak. Méi Chu taén ngasanin kénkén rasané dadi pianak piara mémé.

Nadaksara ujan ngripis buka sambehang uli langité. Rasti macebur uli baléné. Ngojog jendéla. Ngampakang. Tur nlektekang panginané ngawangsitin pianakné apang nyagjagin déwékné lakar ajaka masayuban. Nadaksara uli kenehné membah raos. Déwa Ratu! Nasib iragané jelékan tekén pitik. Pitik nawang tur ngrasaang tresnan méménné. I déwék?

Rasti bengong. Ngunjal angkihan. Nlektekang pitiké ané kubkuba baan inanné, Rasti sing asén ngemikang bibih. Sakéwala tuah Rasti ané nawang apa ané raosanga di kemikan bibihné.

Ujané ngripis endang. Matan ainé masunaran uli selagan gulemé tipis. Guminé seka bedik ngalangang. Pitiké liang nututin inanné ngesik. Rasti, nu bengong. (masambung...)

IDK Raka Kusuma
embas ring Getakan, Klungkung, 21 Novémber 1957. Dané nyurat makudang-kudang puisi mabasa Bali, satua bawak, esai basa Bali, miwah novélét mabasa Bali. Lianan ring punika, dané taler nyurat puisi, cerpén, lan ésai mabasa Indonésia. Kakawian-kakawian danéné sané mabasa Bali kawedar ring Bali Orti (Bali Post), Médiaswari (Pos Bali), Bali Aga, Jurnal Kawi, miwah Canang Sari. Lan kakawian dané sané mabasa Indonésia kawedar ring Bali Post, Nusa Tenggara, Karya Bakti, Warta Bali, Nafiri, Warta Hindu Dharma, Minggu Pagi, Kedaulatan Rakyat, Mimbar Indonésia, Suara Nusa, Pikiran Rakyat, Suara Karya, Sinar Harapan, Berita Buana, Républika, Singgalang, Analisa, Cak, Kolong, miwah Romansa.Ring warsa 2002 dané ngamolihang Sastra Rancagé antuk baktin ipun ring pangembangan sastra Bali malarapan antuk Majalah Buratwangi lan taler 2011 antuk kakawiannyané sane mamurda “Sang Lelana”. Ngamolihang Penghargaan Widya Pataka saking Gubernur Bali warsa 2012 antuk cakepané sané mamurda “Bégal”. Sareng pangawi saking Karangasem dané ngwangun sanggar sané mawasta Sanggar Buratwangi, lan dané taler dados silih sinunggil pangremba ring sanggaré punika.