1965
Olih:
IDK Raka Kusuma
![]() |
Sumber Gagambaran; lenteradiatasbukit.blogspot.com |
Peteng dugasé ento.
Tiang glayah-glayah di balé meténé. Di ampiké dingeh tiang mémé matutur-tuturan
ajak i bapa. Miribang mémé, kéto masi bapa, ngadén tiang suba masaré. Wiréh
kori meténé unebang tiang tur tales tiang aji kayu.
“Man, payu nyai suud
dadi krama Gerwani?”
“Buung Bli.”
“Sangkal buung?”
“Di Gerwani, suba kisinan
amun pangacep tiangé uli dugasé tiang nu bajang.”
“Apa pangacep nyainé?”
“Suba apa kondén tiang
ngorahin Bli.”
“Kondén.”
“Sajaan ya?”
“Ngudiang bli
nguluk-uluk?”
“Dadi ketua ranting.”
“Kéto suba nyai. Aget
bli kondén nekedang raos nyainé i telun tekén ketua Gerakan Wanita Marhaénisé.”
“Raos tiangé ané
encén?”
“Raos nyainé ngorahang
suud dadi krama Gerwani tur lakar dadi krama Gerakan Wanita Marhaénis.”
Mémé sing nyautin
raosné i bapa totonan. Takeh tiang mémé bengong. Takeh tiang i bapa masi
bengong. Tiang bani nakeh kakéto, wiréh sesai tepukin tiang. Yén mémé ajak bapa
matutur-tuturan laut singsal raosé, kapragatang baan bengong.
Tondén taén tiang
nepukin mémé lan bapa matungkas gedé. Diastun mémé lan bapa mabinaan parté.
Mémé dadi krama Gerwani ané mabesikan ajak PKI-né. Bapa dadi pamucuk PNI. Tiang
suba masekolah di SMP kelas dua dugasé ento. Ento krana tiang nawang kawéntenan
mémé lan bapané maparté.
Taén tepukin tiang mémé
ajak bapa matungkas. Nanging sing ngranaang kanti magedegan. Pitungkas mémé lan
bapané ento, dugasé tiang mara menék kelas dua SMP. Mémé ngidih tekén i bapa
apang tiang dadi karma IPPI. I bapa tusing maang. I bapa ngidih apang tiang
dadi krama GSNI, mémé sing cumpu. Dugas pitungkasé majadengan, mémé lan bapa
sibarengan nolih tiang ané bengong mabalih.
“Man, apang sing dadi
tungkas gedé, lan serahang tekén panaké, kija ja kitané,” i bapa ngamalunin
ngraos. Mémé ngunjal angkihan. Suud makenyem, masaut.
“Tiang cumpu kapining
pangidih Bliné busan.”
Laut selagenti mémé lan
i bapa mapangidih. Sarwi ningehang raos méméné, kéto masi raosné i bapa, tiang
makeneh. Yén prajani ngisinin sinalih tunggil pangidihé, sinah lakar ada ané
sebet. Buina marasa sing bakat tuutin. Yén uli dija kadén tekané, prajani pesu
dayan tiangé. Dayan tiangé ento dadiang tiang raos,
“Mémé, Bapa, baang
tiang ngidih témpo.”
“Kudang lemeng Gedé
ngidih tempo?”
Sibarengan mémé lan
bapa nakonin tiang.
“Buin telun tiang lakar
ngorahang putusan tiangé.”
Sibarengan mémé lan
bapa nyautin aji anggutan.
Buin maniné, tiang
ngidih tetimbang tekén timpal-timpal tiangé di sekolahan. Makejang ngorahin
tiang dadi krama GSNI.
“Ngudiang kéto?” tiang
matakon.
Pasaut ané tampi tiang
patuh.
“Di sekolahané dini,
makebedog timpal-timpalé dadi krama GSNI. Indayang séksék gorék, yén ada krama
IPPI, getep kopingé anéh.”
Mémé sing sebet dugasé
tiang ngorahang dadi krama GSNI. I bapa nampénin biasa-biasa dogén.
Sekaté ento, kapah
tiang kacunduk ajak mémé lan bapa uli semengan kanti sanja. Ané ngranayang,
tiang ijek di GSNI. Mémé ijek di Gerwani. I bapa ijek ngurus PNI. Apa buin
dugasé ento warsa 1965. Warsa nedeng giranga anaké maparté.
Bulan Oktober 1965,
tiang ningeh gatra. PKI-né ngadaang kudéta di Jakarta. Ortané mabiayuhan
dini-ditu. Nu bulan Oktoberé 1965. Tiang ningeh kepiran orta, koné PKI-né lakar
maganyang. Kéto masi organisasi ané mabesikan ajak PKI-né. Ditu tiang ngorahin.
I bapa mendep. Suud ngorahin, keneh tiangé nakonang unduk méméné. Nanging tiang
sing bani mesuang.
Aminggu suba liwat.
Kepiran ortané nu marupa kepiran. Tan péndah kepiran angin ngusirsir sig
don-donané. Kapin kéto, dingeh tiang, taén i bapa ngorahin apang i mémé
magingsir ka Sasak. Ka umah palekadan méméné. Sakéwala mémé sing nyak. Dingeh
tiang mémé masaut. “Da Bli ngugu raos ané kondén karuan beneh. Yén saja kéto,
yén saja PKI-né miwah organisasi ané mabesikan lakar ganyanga, tiang ajak
timpal-timpal tiangé méh suba majemak.”
Yén tanggal kuda kadén
dugasé ento. Tan pasangkan ada anak teka. Ajaka dadua. Ngalih i bapa. Sing
tawang, apa kadén orahanga. Wiréh kisi-kisi. Satondén magedi, maka dadua
nyerahang kertas putih.
Petengné, i bapa pesu.
Ngorahang rapat parté.
Buin puan tengainé,
mulih uli sekolahan, dapetang tiang i bapa bengong di balé dauh. Masadah di
adegané. Muané seming lémlém. Sig arepné, tingalin tiang nglétak kertas barak.
Nyeh sakit jantungné ngentah, i bapa takonin tiang.
“Pa, gelem bapané
ngentah?”
I bapa sing masaut.
“Pa, suba naar ubad?”
I bapa mendep.
Mara lakar ngraos buin,
i bapa adéng-adéng nyambat mémé.
“Kenapa i mémé, Pa.
Kadén dugasé tiang ajak bapa pesu i mémé enu nyakan?”
I bapa nyemak kertas di
arepné. Suud nyerahin tiang, i bapa magégas bangun. Di subané majujuk, magégas
majalan ka luanan.
Paca tiang tulisan sig
kertasé: Istri Anda kami amankan.
Pangawit, tiang ngadén
mémé mati matumpas. Kéto masi i bapa. Ento awanan, tiang ajak i bapa paling
patitakon. Nakonang dija ragan méméné kapragatang. Sakéwala, buin nem bulané,
timpalné i bapa teka. Sawiréh orahina meliang roko, tiang sing nawang apa kadén
tuturanga.
Petengé ento i bapa
ngaukin tiang. Tondén beneh negak, i bapa ngorahang: mémé slametang tentera tur
ajaka ka Jawa. Tiang sing bani matakon, ngudiang mémé nyak. I bapa masi sing
ngorahin. Ané pedas dingeh tiang, i bapa ngraos, “Uli jani, suud Gedé nyambat
mémén gedéné di arep bapané.”
Kanti jani Mé, kanti
suba petang dasa tiban liwat, tiang nyeh nyambat mémé di arepné i bapa.
Yadiastun di keneh.
Amlanagantun, 2007
No comments