Legu

Olih: I Putu Supartika

Gagambaran Manik Sudra

Uli nu cerik I Sudama suba dot dadi legu. Krana tuah dadi legu ané nyidaang ngaénang ia bébas sakita-kitané. Ia nyidaangg mencegan dija dogén kenehné. Nyak di punyan kayuné, di don kayuné. Di kulit beburoné, di kulit manusané, di kulit méméné, lan dija ja kenehné. Ia masih bébas makeber kija ja kenehné. Sing perlu nongos di jumah. Sing perlu uyutina tekén reramané yén ia pelih, krana ia dadi legu ané bébas, boya ja manusa ané kategul swadarma ané kéweh.

Dadi legu tuah ipiané ané paling gedéna. Yén dadi legu, ia masih nyidaang ngwales sakit hati tekén anak ané nyakitin ia. Sinah ia lakar nyegut anaké ané nyakitin ia. Nyerot getihné kanti telah. Apang kanti mati kuangan getih. Sambil nyerot getihné, sambilang nuladang grubug. Nuladang sakit malaria utawi demam berdarah.

“Mé, tiang dot dadi legu,” kéto I Sudama maan ngorahang tekén méméné.

“Dadi legu?”

“Aé mé, dadi legu.”

“Buduh cai.”

“Adi tiang orahang mémé buduh?”

“Suba melah numadi dadi manusa to nguda buin nagih dadi legu?”

“Pokokné tiang dot dadi legu.”

“Buduh! Malajah malu selegang apang duweg. Da ané soléh-soléh urusanga.”

I Sudama ngambul. Masadu tekén pekakné krana orahanga buduh tekén méméné. Pekakné uyut.

“Panak waras kakéné oranga buduh, kénkén kenehné to.”

I Sudama ajak pekakné lantas ka umahné ngalih méméné I Sudama. Teked di jumahné, méméné batbata tekén pekakné.

“Kénkén nyai né, panak waras orahang buduh!”

“Mula saja ia suba buduh.”

“Nyai mirib ané suba buduh.”

“Yén sing buduh, to nguda nagih dadi legu. Sing buduh to adané?”

“Seken cai dot dadi legu?” pekakné mabalik matakon tekén I Sudama. I Sudama manggutan.

“Bah, seken suba cai buduh nénénan!”

Pekakné ngorahang I Sudama buduh, méméné masih ngorahang I Sudama buduh. Buin ia ngambul. Jani ia masadu tekén bapané.

“Pa tiang orahanga buduh tekén i mémé jak i pekak.”

“Buduh? Nguda cai orahanga buduh?”

“Ulian tiang dot dadi legu, tiang orahanga buduh pa.”

“Dadi legu? Cai suba dadi manusa buin nagih dadi legu. Saja cara nak buduh cai.”

I Sudama ngeling. Reramané ngorahang ia buduh. Kéto masih pekakné.

Di sekolahan ia masadu ajak guruné, krana ia orahanga buduh. Ia ngorahang unduk-unduk ané ngranaang ia orahanga buduh. Mara ningeh unduké ento, guruné masih ngorahang ia cara nak buduh. Timpalné di sekolahan masih ngorahang ia buduh.

I Sudama sing nyak masuk. Krana makejang timpalné ngorahang ia buduh. Ia sing ngelah timpal. Sabilang macapatan ngajak timpalné, makejang timpalné ngragragin déwékné.

“Sudarma buduh.”

Ia suud masekolah. Wai-waian ia tuah ngoyong di jumahné. Dikénkéné pules-pulesan di bataran umahné. Dikénkéné ngambar legu ditembokné. Dikénkéné ia ngipi dadi legu, lan bangun semengan tur nganggon kamben ané tegulanga di baongné apang nyak cara kampid tur malaib di natahné sambil mamunyi cara munyin legu.

Kéto masih yén ada legu ané nyegut awakné, ia sing ngerunguang. Depina dogén. Nyén nawang koné ia nyidaang dadi legu ulian cegut legu.

Yén sing di jumahné, ia lakar ngelindeng ka tegalé utawi ka tukadé ngalih-ngalihin legu. Ia masih mamunyi ngajak legu.

Taén ada anak nepukin ia di jalané ngarenggeng padidiana.

“Nyén ajak cai mamunyi Sudarma?”

“Legu.”

“Legu? Buduh cai mamunyi ajak legu.”

“Cang sing buduh, bli ané buduh.”

Anaké ento laut ngaduang solahné I Sudarma tekén reramané. Reramané nguyutin I Sudarma. Buin dingeha munyin reramané ané ngorahang ia “buduh.” Ia gedeg. Ia majanji buin mani puan ia lakar dadi legu. Buin pidan ja. Mirib di kayangé ia gedé. Yén ia dadi legu, ditu lantas ia majanji lakar nyegut anaké ané ngorahang ia buduh. Lakar sedota makejang getihné apang kanti telah. Nyén ja, ia sing rungu.

***

I Sudarma nelahang idupné baan ngitungang legu sabilang wai. Jani ia suba gedé. Mirib suba duang dasa tiban umurné. Sakéwala kenehné nu tetep cara dugasé cerik. Ia nu dot dadi legu. Reramané tusing nyidaang ngurus I Sudarma. I Sudarma jeg mamengkung dogén gagaéné. Di margané makejang anaké ngorahang I Sudarma buduh.

Kenehné sayan gedeg. Gedeg gati. Sujatina ia ngasanin déwékné waras. Tusing ja buduh. Ia ngorahang anaké ané ngorahang déwékné buduh sujatiné ané buduh. Boya ja déwékné ané buduh.

Yadiastun ia suba gedé, nanging ia masih nu demen ngambar legu di temboké. Sabilang wai. Sing ja ditemboké dogen ia ngambar legu. Apa ja ané tepukina tur dadi gambarin, jeg pasti gambarina.

Dikénkéné ia ngambar legu di kertasé. Di kacan mobil pisagané ané daki. Di tanahé lan ditongos lénan.

Ri kala purnama, désané ngadaang upacara di Pura Dalem. Ramé-ramé krama désané maturan kemu. Kéto masih I Sudama milu maturan kemu. Maudeng putih, mabaju putih, masaput putih cara pemangku I Sudarma maturan ka Pura Dalem.

Neked di Pura Dalem I Sudarma tusing ja macelup ka tengah purané. Ia tuah ngambar ditémbok purané. Ngambar legu. Begeh gati ia ngambar. Kanti bek tembok panyengker purané gambarina legu.

Pamedeké makejang ningalin tingkahné. Héran tekéning solahné I Sudarma. Sabilang mingalin unduké ento, pamedeké nakonin I Sudarma “apa magaé ditu? Mai mabakti ka pura, da dakianga témbok purané.”

“Mangkin dumun, tiang kari ngambar legu.”

Ningeh pasautné I Sudarma, pamedeké kedék.

“Mula saja né jelema buduh. Awak ngambar buyung orahanga ngambar Legu,” pamedeké pakrimik.