Rasti (3)

07:58 ,
Olih: IDK Raka Kusuma

Cover Rasti

Murid-murid SMA tongosné Rasti masekolah, selidan mulih. Ané makada, guru-guruné rapat. Sedek Rasti matamped-tamped, Madé Sulasmi, Sulasmi yén Rasti ngaukin, timpalné asekolahan sakéwala lén kelas, kanténan leketné, maakin. Teked di arepné Sulasmi ngraos.
“Rasti, répot apa sing dinané jani?”
Plapan Rasti nimbalin, “Sing, lakar ngudiang?”
“Buin jebos singgah ka umah iangé.”
“Ada apa?”
“Ada lakar takonang.”
“Apa lakar takonang kapining iang?”
“Nah té. Nyak apa sing singgah?”
“Men I Suéni kénkén?”
“Sing.”
“Sangkal sing?”
“Ané takonang iang tuah Rasti ajak iang ané nawang.”
“Seken né?”
“Ngudiang iang nguluk-uluk.”
“Jejehin cara ipidan nyanan.”
“Cara ipidan kénkén?”
“Di kondéné singgah ngorahang penting. Di subané singgah ngajakin ngrujak sambil ngenalang iang ajak anak teruna.”
“Sing, ané jani seken. Seken gati.”
Menjekan di natah umahné Sulasmi, Rasti mecuk alis. Sajaba kedis titiran miwah kedis siung magantung, Rasti sing nepukin nyén.
“Ngudiang suung?” Sing aséna Rasti mesuang raos.
“Makejang pada mulih,” Sulasmi nimbalin.
“Mulih kija?”
“Mémé-bapak iangé mulih ka Buléléng. Milu arisan keluarga. Bibik pembantuné dini, mulih ka désané. Matulung. Nulungin anak magaé ngantén.”
“Nyén ngantén?”
“Keponakané. Pianak belinné.”
Suud madaar, makadadua negak di ampiké. Sulasmi ngalih selah lakar ngorahang tetujoné ngorahin Rasti singgah. Sulasmi makesiab, krana Rasti ngamaluin.
“Apa né lakar takonang Sulasmi?”
“Rasti sing gedeg yén iang nakonang?”
“Amonto makelonné iraga makanténan, taén iang gedeg di nujuné Sulasmi matakon?”
“Kéné Rasti. Ituni, di sekolahan, iang ningeh orta. Saja ibi I Sudiasih nyambat Rasti pianak Gerwani? Apa sujatiné tetujoné ia nyambat Rasti kéto?”
Rasti sing prajani masaut. Boya sangkaning sing nyak nyautin. Sa, sangkaning kamemegan. Mapan patakoné ento sing kadéna katiba tekén déwékné. Dua, Rasti keda-keda nyautin amul sekené. Rasti nawang ulian taén orahina tekén Sulasmi. Sudiasih mamindon ulian luh ajak Sulasmi. Méménné Sudiasih mamisan sodet ajak méménné Sulasmi. Telu, Rasti nyeh yén ia nyautin amul benehné, Sulasmi salah tampi.
Sambil nlektekang Sulasmi, Rasti ngragrag pasaut di kenehné. Di subané reragragané rasaanga santep, kisidanga ka muncuk layahné. Lantas keplosanga.
“Buat I Sudiasih nyambat iang panak Gerwani saja pesan. Sakéwala apa tetujoné ia nyambat kéto, iang sing nawang.”
Ngraos amonto, Rasti mendep. Nyelap ia kéto. Tetujoné, apang ngelah selah ngragrag pasaut, yén Sulasmi mesuang patakon ané ngranaang ia buin kamemegan. Sajaan. Mabukti, Sulasmi ngemikang bibihné.
“Rasti da gedeg nah.”
Ngemikang bibih amonto, Sulasmi mendep. Rasti nakeh, uli bibihné Sulasmi, sing dadi singang lakar makeplos raos. Marupa patakon ané ngranaang ia buin kamemegan. Sajaan.
“Sajaan mémén Rastiné buka ané sambata tekén I Sudiasih?”
Rasti mabading matakon anggona ngengkebang kamemegané.
“Sajaan kénkén?”
“Da gedeg nah. Sajaan mémén Rastiné Gerwani?”
Yén nuutang keneh, dugasé ento Rasti suba magedi tan papamit. Marasa dadi tamiu, tur inget, Sulasmi sing taén makeneh jelék tekén déwékné, maksaang awak Rasti nyautin.
“Iang sing nawang.”
Rasti sing ngadén pasautné ento ngranaang Sudiasih nyesed.
“Sangkal sing nawang?”
Rasti, ngangsehang masaut, pasaut ané pesuanga kuala marupa pasaut.
“Bapan iangé ngorahang, mémén iangé ngalahin ulian gelem sanget.”
Sagét Sulasmi nimbalin aji raos:
“Patuh yén kéto.”
Rasti makesiab. Baan sangetné makesiab, makeplos patakon uli bibihné.
“Patuh? Patuh kénkén?”
“Pasaut bapan iangé, patuh tekén pasaut bapan Rastiné sabilang iang nakonang tekén bapan iangé. Rasti nawang, sangkal sing suud-suud iang nakonang i mémé tekén bapan iangé?”
Rasti ngituk. Mara gati Rasti makitukan, Sulasmi nyautin patakoné ento.
“I Sudiasih. Sépanan iang maang, yén ia masilih-silihan utawi maidih-idihan, sing dadi singang bungutné nyambat iang panak Gerwani.”
Rasti nyelag aji patakon.
“Dadi bani I Sudiasih nyambat kéto?”
“Baan sesainé ia nyambat kéto, gedegé sing sida baan nales. Taén bakat sesed ia, tagihin iang bukti. Sing pasaut pesuanga. Nyumingkin ia nyambat iang panak Gerwani. Sedeng melaha dugasé ento jumah dini suung. Sing kéné sing kéto, jambak iang bokné. Kaplug-kaplugang iang sirahné di témboké. Dengkak-dengkik iang nagih bukti. Lacur, satondén iang ngampuangin péléngané bapan iangé teka.”
Rasti sing bani nyelag. Ia ngantiang Sulasmi nglanturang raos. Ia meled nawang kénkén lanturané. Meledné kisinan.
“Dugasé tegakanga, iang ngorahang apa ané makada iang bani tekén Sudiasih. Tawang Rasti kénkén bapan iangé dugasé ento?”
Rasti ngituk.
“Iang pelihanga. Sing ja pelihanga dogén. Iang batbata aji raos sepet tur sing dadi dingehang baan koping.”
Sudiasih mendep. Ngunjal angkihan. Buin ngraos.
“Makelo-kelo iang nawang, bapan iangé sing matumpas ulian nganggon mémén iangé pasilur.”
“Pasilur?” Sing aséna Rasti nyelag aji patakon kéto. Tur sing aséna nglanturang patakonné.
“Pasilur kénkén?”
“Misan bapanné I Sudiasih, ané dadi tentera di Jawa, nagih mémén iangé.”
“Nagih kénkén?”
“Anggona somah. Yén bapan iangé sing maang bapan iangé mati. Yén maang, idup.”
Sulasmi buin mendep. Buin ngunjal angkihan. Ngraos.
“Makelo-kelo iang nawang. Misan bapanné Sudiasih ipidan taén dadi gagélan mémén iangé. Mémén iangé ngantén ajak bapan iangé ulian adung-adungan anak tua.”
Suud ngraos kéto, Sulasmi mendep. Rasti meled ngemikang bibihné. Sakéwala sing nyidaang baana. Buka ada lima nekep. Liu gati.
Petengé, suud malajah, Rasti nyemak buku harian ané nganggon basa Bali. Ngebatang. Nulisin.
Panyumunné tiang ngadén ané kasambat panak Gerwani baan Sudiasih tuah awak tiangé. Panyumunné tiang ngadén tiang pedidi ané ngelah nasib jelék: kasambat panak Gerwani. Puputné ada anak lén. Anaké ento Sulasmi. Kanténan tiangé.
Tiang sing nawang nyén ngorahin I Sudiasih kanti ia nawang I Sulasmi pianak Gerwani. Kéto masi, kanti I Sudiasih nawang tiang panak Gerwani. Nyén ngorahin? Meled nawang, kénkénang carané? Nyén takonin. Timpal-timpalné di sekolahan? Kanténane ané madan Aryani? Gagélané I Sudiasih ané madan I Sura? Miribang té sing ada nawang. Sakéwala nyén nawang ada ané taén orahina tekén I Sudiasih. Wiréh makejang musuh kapitui, wiréh sing masocapan, kudiang abeté. I déwék orahina masocapan maluan? Endén malu!
Rasti marérén nulis. Bengong. Bongkol pulpéné anggona ngasgas sirahné ané tusing genit. Nadaksara Rasti inget tekén baos guru agama di sekolahané, Ida Bagus Putu Kenitén.
“Nasibé sing dadi kelidin. Sakéwala soléh. Anaké ané manasib jelék, buka uduhang, lakar kacunduk ajak ané manasib jelék. Yén sing di tondéné matimpal, di subané matimpal. Kéto masi anaké manasib melah.”
Rasti buin nulis.
Patut pesan baosné Pak Kenitén. Boya sangkaning tandruh yén tiang sing cumpu tekén baosné Pak Kenitén. Sing cumpun tiangé kéné. Sing makejang anaké manasib jelék aidupan jelék.
Rasti buin bengong. Marasa pelih ané tulisa, kertas buku hariané ané mara tulisina petang lengkara ento uéka. Bejeka. Kasiotanga ka bataran kamarné.
Rasti buin nulis.
Yadiastun nasib tiangé ajak nasibné Sulasmi pada jelék, nanging nu agetan ia. Agetan kénkén? I Sulasmi nawang unduk méménné. I Sulasmi nawang panadian méménné ané dadi Gerwani: anggon somah tentera. Tenterané ané nganggon somah nu mapagelahan ajak I Sulasmi. Pinih sing, I Sulasmi nawang, méménné nu idup yadiastun acepok ia tondén taén ningalin jeleg tur muan méménné sujati. Sing sangkaning kénkén, yén tiang ngorahang bagia pesan I Sulasmi. Sing sangkaning kénkén, yén tiang ngorahang, jelék sajaan nasibné Sulasmi nanging ada né legaanga.



IDK Raka Kusuma
embas ring Getakan, Klungkung, 21 Novémber 1957. Dané nyurat makudang-kudang puisi mabasa Bali, satua bawak, esai basa Bali, miwah novélét mabasa Bali. Lianan ring punika, dané taler nyurat puisi, cerpén, lan ésai mabasa Indonésia. Kakawian-kakawian danéné sané mabasa Bali kawedar ring Bali Orti (Bali Post), Médiaswari (Pos Bali), Bali Aga, Jurnal Kawi, miwah Canang Sari. Lan kakawian dané sané mabasa Indonésia kawedar ring Bali Post, Nusa Tenggara, Karya Bakti, Warta Bali, Nafiri, Warta Hindu Dharma, Minggu Pagi, Kedaulatan Rakyat, Mimbar Indonésia, Suara Nusa, Pikiran Rakyat, Suara Karya, Sinar Harapan, Berita Buana, Républika, Singgalang, Analisa, Cak, Kolong, miwah Romansa.Ring warsa 2002 dané ngamolihang Sastra Rancagé antuk baktin ipun ring pangembangan sastra Bali malarapan antuk Majalah Buratwangi lan taler 2011 antuk kakawiannyané sane mamurda “Sang Lelana”. Ngamolihang Penghargaan Widya Pataka saking Gubernur Bali warsa 2012 antuk cakepané sané mamurda “Bégal”. Sareng pangawi saking Karangasem dané ngwangun sanggar sané mawasta Sanggar Buratwangi, lan dané taler dados silih sinunggil pangremba ring sanggaré punika.

No comments

Subscribe to: Post Comments ( Atom )