B.A.L.I.

Olih: I Putu Supartika

Sumber Potrekan

B: bakti ring leluhur

A: ajeg lestari budayané

L: liang girang manyamabraya

I: indik kaasrian sampun kasuwur ring jagaté

Yéning manut tekéning padéwékan titiangé, punika sujatiné B.A.L.I. Napi sané makada asapunika? Duwaning ring Bali puniki akéh maduwé tradisi lan budaya, jagat Bali taler asri pisan lan sampun kasuwur ring sajebag jagaté, wargané setata bakti ring leluhurnyané, lan kantun ngamel prinsif gotong royong. Yén selehin saking aksara “B: bakti ring leluhur.” Punika tuah Bali sané sujati, duaning warga sané meneng ring Bali setata bakti ring leluhurnyané. Mawinan asapunika akéh upacara-upacara sané kalaksanayang marep ring para leluhurnyané. Nénten ja asapunika kémanten, ring Bali taler wénten pura sané kaanggen pinaka genah penghormatan ring para leluhurnyané. Indiké punika sangkaning warga Baliné puniki marasa tekén déwékné wénten ring jagaté puniki sangkaning leluhurné, punika taler marasa maduwé utang ring para leluhurné sané ketah kabawos Pitra Rna.

Sané kaping kalih aksara “A: ajeg lestari budayané.” Sira sané nénten uning Bali puniki maduwé akéh tradisi lan budaya? Pastika samian sampun uning. Saking soang-soang désa, sampun maduwé tradisi lan budaya sané mabinayan. Wénten gebug éndé, mekaré, oméd-omédan, miwah sané lianan. Sangkaning akéhné budaya lan tradisi punika ngawingang jagat Bali puniki mawarna. Lianan ring punika samian tradisi lan budayané punika ajeg lan lestari kantos mangkin, yadiastun galahé sampun sayan nglimbak. Yén kasarang titiang mabawos: budaya lan tradisi ring Bali puniki nénten ja pacang mati, krana samian warga Baliné setata maupaya ngajegang lan ngalestariang budaya lan tradisiné.

Selanturipun tuah aksara “L: liang girang manyamabraya.” Iriki ring Bali, rasa manyama brayané nénten wénten sané ngalahang. Ring pura yening jagi nglaksanayang odalan, penyungsung purané sampun pastika pacang ngayah (gotong royong) mabersih, makarya tetaring, lan makarya banten. Ring carik, sekaa subaké pacang gotong royong mecikang pemargin toya, najuk bulih, kantos manyi padi. Yéning wénten anak sané maduwé pakaryan, nyamabrayané pacang rawuh merika matetulung. Punika taler yén wénten karya mecikang jalan, wargané pacang ketog semprong aud kélor rawuh gotong royong. Karasa liang lan girang manah wargané nyalanin yadiastun kantos ngalahin pakaryan sané ngasilang jinah. Nika tuah ceciri yening ring Bali puniki rasa manyamabrayané kantun mentik becik.

Lan sané kaping untat tuah aksara “I: indik kaasrian sampun kasuwur ring jagaté.” Indiké puniki jakti-jakti wénten ring Bali. Bali akeh pisan maduwé genah-genah sané asri lan sampun kasuwur kantos ka dura negara. Wénten carik-carik sané linggah, air terjun, pasisi, gunung sané kantun gadang, désa-désa kuna, nika tuah silih sinunggil kaluwihan lan kaasrian duwén jagat Bali.

Punika tuah Bali. Lan sumangdané Bali tetep manados Bali sané Bali, i raga sareng sami patut urati ring indiké punika. Sampunang ngandelang pemerintah kémanten, duaning Bali puniki boya ja duwén pemerintah kémanten, nanging duwén i raga warga Bali sareng sami. Lan sumangdané B.A.L.I. nénten manados sakadi puniki:

B: bek misi manusa corah

A: ambek lan kitané dadi raja

L: lali tekén swadarma dadi manusa

I: iri dengki manyamabraya

Singaraja, 16 Agustus 2015